COVID-19/කොරෝනා වයිරසය ගැන ඔබ දත යුතු දේ
වූහාන් කොරෝනා වෛරසය සිතුවාට වඩා වේගයෙන් ලොව පුරා ව්‍යාප්ත වේ. රෝග ලක්ෂණ සහ රෝගයෙන් වැළකිය යුතු ආකාර හා වයිරසය ගැන කල්තියා දැනුවත් වන්න.
චීනයෙන් ඇරඹුනු මාරාන්තික කොරෝනා වෛරසය සීග්‍රයෙන් ලොව පුරා ව්‍යාප්ත වේයැයි ලෝක සෞක්‍ය සංවිධනයෙන් බියක්. ශ්‍රී ලංකාව තුළිදී ආසාදිත පළමු ශ්‍රී ලාංකික කොරෝනා රෝගියා මාර්තු මස 11 දින වාර්තා විය.
මොකද්ද මේ කොරෝනා වෛරසය (coronavirus)?
කොරෝනා වයිරසය යනු සතුන් අතර බහුලව දක්නට ලැබුණු විශාල වෛරස් සමූහයක්. විද්‍යාඥයින් පවසන අන්දමට, ඉතා දුර්ලභ අවස්ථාවන්හිදී, මෙම වෛරසය සතුන්ගෙන් මිනිසුන්ට සම්ප්‍රේෂණය වන්නට පුළුවන්.
SARS වෛරස් කුළයට අයත් වන මෙම කොරෝනා වයිරසය පසුගිය දෙසැම්බර් මාසයේ චීනයේ වුහාන් ප්‍රදේශයෙන් වාර්තා වීමත් සමඟ දැනට පුද්ගලයින් 300 කට ආසන්න පිරිසක් ආසාදනයට ලක් වී ඇති අතර හය දෙනෙක් මරුමුවට පත්වී තිබෙනවා. වෛරසය මුලින්ම විකේතනය කළ විද්‍යාඥ ලියෝ පූන් නිගමනය කරන්නේ මෙය සතෙකුගෙන් ආරම්භ වී මිනිසුන්ට පැතිර ගොස් ඇති බවයි.
"අප දන්නා දෙය නම් මෙම වයිරසය මගින් නියුමෝනියා තත්වයක් ඇති කරන අතර එය ප්‍රතිජීවක ප්රතිකාර වලට ප්‍රතිචාර නොදක්වන බවයි. අනුපාතය අනුව SARS පුද්ගලයින්ගෙන් 10%ක් මරණයට පත්වේ." යනුවෙන් හොංකොං විශ්ව විද්‍යාලයේ මහජන සෞඛ්‍ය පාසලේ වෛරස් විද්‍යාඥ පූන් පවසනවා.
මේ වන විට වෛරසය සීග්‍රයෙන් ලොව වටා පැතිරෙන අතර තායිලන්තයෙන්, දකුණු කොරියාවෙන්, ජපානයෙන් සහ ඔස්ට්‍රේලියාවෙන්ද ආසාතිත පුද්ගලයින් සමුවී තිබෙනවා.
කොරෝනා වෛරසය පැතිරෙන ආකාරය
මුල් අවධියේදී සතුන් හා මිනිසුන් අතර සම්බන්ධතාවයෙන් වෛරස් පැතිර යා හැකිය. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට අනුව විද්‍යාඥයින් උපකල්පනය කරන්නේ මර්ස් (MERS - නොහොත් මැද පෙරදිග ශ්වසන සින්ඩ්‍රෝමය Middle East Respiratory Syndrome) ආරම්භ වූයේ ඔටුවන්ගෙන් බවයි.
මෙම වෛරසය මිනිසාගෙන් මිනිසාට සම්ප්‍රේෂණය වන විට, බොහෝ විට එය සිදුවන්නේ ආසාදිත පුද්ගලයාගේ ස්‍රාවයන් සමඟ යමෙකු සම්බන්ධ වූ විටයි.
චිනයේ රෝහලක එක් ආසාදිත පුද්ගලයෙක් විසින් වෛද්‍ය කාර්ය මණ්ඩළයේ 14දෙනෙකු පමණ ආසාදනයට ලක් වී ඇති බවට විශ්වාස කෙරෙනවා. මෙම රෝගය කලින් සිතුවාට වඩා පහසුවෙන් පැතිර යා හැකි බවට යෝජනා කෙරෙනවා.
වෛරසය කෙතරම් දරුණුද යන්න මත පදනම්ව, කැස්ස, කිවිසුම් යාම හෝ අතට අත දීම වැනි අවස්ථා වලදී නීරෝගී පුද්ගලයා වයිරසයට නිරාවරණය වන්න්ට පුළුවන්.
ආසාදිත පුද්ගලයෙකු ස්පර්ශ කළ දෙයක් ස්පර්ශ කිරීමෙන් පසුව ඔබේ මුඛය, නාසය හෝ ඇස් ස්පර්ශ කිරීමෙන්ද වෛරසය සම්ප්‍රේෂණය විය හැකිය. CDCට අනුව, රෝගියාගේ අපද්‍රව්‍ය හැසිරවීමෙන් ආදිය ඇතැම් විට රෝගීන් රැකබලාගන්නන් වයිරසයට නිරාවරණය වනු ඇති.
කොරෝනා වෛරසය රෝග ලක්ෂණ
සාමාන්‍යයෙන් සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාවකට සමාන රෝග ලක්ෂණ පෙන්වන ශ්වසනාබාධයේ රෝග තත්වය මෘදු, මධ්‍යස්ථ සහ ඉහළ තත්වයක් දක්වා රෝග ලක්ෂණ දිස් කළ හැක.
කොරෝනා වයිරස් රෝග ලක්ෂණ අතර:
- නාසයේ අවහිර බව
- කැස්ස
- උගුරේ අමාරුව
- ඇතැම් විට හිසරදයක්
- උණද ඇති විය හැක. එය දින කිහිපයක් පැවතිය හැකිය.
දුර්වල ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතියක් ඇති අයට, එනම් වැඩිමහල් සහ ලාබාල පුද්ගලයින්ට, වෛරසය මගින් නියුමෝනියාව හෝ බ්රොන්කයිටිස් වැනි වඩා බරපතල, ශ්වසන පත්රික රෝග තත්වයක් ඇති කිරීමේ අවස්ථාවක් තිබේ.
මාරාන්තික විය හැකි කොරෝනා වයිරස ප්‍රභේදද අතලොස්සක් තිබේ.
MERS නොහොත් මැද පෙරදිග ශ්වසන සින්ඩ්‍රෝමය (Middle East Respiratory Syndrome), මැද පෙරදිගදී 2012 දී ප්‍රථම වරට වාර්තා වූ අතර ශ්වසන ආබාධද ඇති කරනු ලැබුවා. එය වඩාත් දරුණු රෝග ලඛ්ෂණ පෙන්නුම් කළ අතර සීඩීසීයට අනුව, මර්ස් ආසාදනය වූ සෑම රෝගීන් 10 දෙනෙකුගෙන් තිදෙනෙකු හෝ හතර දෙනෙකු මිය ගියා.
SARS යන දැඩි උග්‍ර ශ්වසන සින්ඩ්‍රෝමය (Severe Acute Respiratory Syndrome)ද වඩාත් දරුණු රෝග ලක්ෂණ ඇති කළ හැකි අනෙක් කොරෝනා වයිරසයයි. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට අනුව දකුණු චීනයේ ගුවැන්ඩොං පළාතේදී ප්‍රථම වරට හඳුනාගත් එය ශ්වසන ආබාධ ඇති කළ අතර ශ්වසන අපහසුතා වලට අමතරව පාචනය, තෙහෙට්ටුව, හුස්ම හිරවීම, සහ වකුගඩු අකර්මණ්‍යතාව වැනි රෝග තත්වද ඇති කරනු ලැබුවා.
රෝගියාගේ වයස අනුව, SARS ආසාදිත රෝගින්ගේ මරණ අනුපාතය 0-50% අගයක් වන අතර වයස්ගත පුද්ගලයින් වඩාත් අවදානමට ලක් වනවා.
කොරෝනා වෛරසය සහ ගර්භණී අවදිය
ගර්භනී කාන්තාවන් තුළ, MERS සහ SARS වෛරස් වල වඩාත් දරුණු අනුවාදයන් වඩාත් බරපතල විය හැකිය. MERS ආසාදිත කාන්තාවකට දරු ප්‍රසූතියක් සිදු වූ අවස්ථා ඇති බව 2014 අධ්‍යයනයකින් හෙළි විය.
SARS ආශ්‍රිත රෝග හේතුවෙන් ස්වයංසිද්ධ ගබ්සා, මාතෘ මරණ සහ බරපතල මාතෘ රෝගාබාධ සිදුවී ඇති බවට 2004 අධ්‍යයනයකින් හෙළි වී තිබෙනවා.
මේ නිසා ගබිනි මව්වරුන් රෝගය ආසාදනය වීමෙන් වැළකීමට හැකි සෑම පියවරක්ම ගත යුතු වනවා.
කොරෝනා වෛරසයෙන් ආරක්ෂා විය හැක්කේ කෙසේද?
මෙම වෛරස් පවුලෙන් ආරක්ෂා වීමට එන්නතක් තවම සොයාගෙන නැති අතර මර්ස් (MERS) එන්නත සඳහා අත්හදා බැලීම් සිදු වෙමින් පවතී.
අසනීපව සිටින පුද්ගලයින් මග හැරීමෙන් ඔබට ආසාදන අවදානම අවම කරගත හැකිය. ඔබේ ඇස්, නාසය සහ මුඛය ස්පර්ශ කිරීමෙන් වළකින්න. ඔබේ දෑත් නිතරම සබන් හා වතුරෙන් සෝදන්න, අවම වශයෙන් තත්පර 20 ක් වත් සෝදන්න.
ඔබ අසනීප නම්, නිවසේ රැඳී සිටිමින් සමූහයාගෙන් වළකින්න. අන් අය සමඟ සම්බන්ධ වීමෙන් වළකින්න.
ඔබ කැස්ස හෝ කිවිසුම් යවන විට ඔබේ මුඛය සහ නාසය ආවරණය කරගන්න. ඔබ ස්පර්ශ කරන වස්තූන් හා මතුපිට විෂබීජහරණය කරන්න.
කොරෝනා වයිරසයට ප්රතිකාර
නිශ්චිත ප්රතිකාරයක් නොමැත. බොහෝ විට රෝග ලක්ෂණ ඉබේම පහව යනු ඇත.
වේදනාවක් හෝ උණ ඖෂධයක් නියම කිරීමෙන් වෛද්‍යවරුන්ට රෝග ලක්ෂණ සමනය කළ හැකිය. සීඩීසී පවසන්නේ කාමර ආර්ද්‍රතාකාරකයක් මගින් උගුරේ අමාරුවට හෝ කැස්සට සහනයක් ලැබිය හැකි බවයි.
දියර වර්ග බොන්න. විවේක ගන්න. හැකි තරම් නිදාගන්න.
සාමාන්‍ය සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාවට වඩා රෝග ලක්ෂණ නරක යැයි හැඟේ නම්, ඔබේ වෛද්‍යවරයා හමුවන්න.
ලෝක ව්‍යාප්තිය මැඩ පැවැත්වීමට උත්සාහය
දකුණු කොරියාව, ජපානය සහ තායිලන්තය යන රටවල සිද්ධීන් අනාවරණය වීමට පෙර පවා වුහාන් කිරීටක වෛරසය පාලනය කිරීමට ජාත්‍යන්තර විසින් උත්සාහ ගනු ලැබුවා.
වුහාන් වලට පමණක් විදේශීය ගමනාන්ත දුසිම් ගණනක් සමඟ සම්බන්ධතා ඇති අතර බීජිං සහ ෂැංහයි වෙත තවත් සිය ගණනක් ඇත.
නිව්යෝර්ක්, සැන් ෆ්රැන්සිස්කෝ සහ ලොස් ඇන්ජලීස් ඇතුළු වුහාන් සමඟ සම්බන්ධතා ඇති එක්සත් ජනපදයේ කේන්ද්‍රස්ථාන කිහිපයක්ද ඇති බැවින් ආසියාව පුරා ගුවන් තොටුපළවල් පැමිණෙන මගීන්ගේ උෂ්ණත්ව පරීක්ෂාව වේගවත් කර තිබේ.
වෛරසයට සාපේක්ෂව මන්දගාමී බීජෞෂණ කාලයක් ඇති නමුත් එහි ව්‍යාප්තියට සාපේක්ෂව පාලනය කිරීම අභියෝගයක් වනු ඇත.
ඕස්ට්‍රේලියාවේ ප්‍රධාන වෛද්‍ය නිලධාරි බ්‍රෙන්ඩන් මර්ෆි අඟහරුවාදා ප්‍රකාශ කළේ, “මෙවැනි රෝගයකට රට තුළට ඇතුළු වීම සම්පූර්ණයෙන්ම වළක්වා ගත නොහැකිය. "එය ඉහළ අවදානමක් ඇති අය හඳුනා ගැනීම සහ ඉහළ අවදානමක් ඇති පුද්ගලයින් ඒ ගැන දැන ගැනීමට සහ වෛද්‍ය ප්රතිකාර ලබා ගන්නේ කෙසේදැයි දැන ගැනීමට වග බලා ගැනීමයි."
ක්ෂණික තැති ගැනීමට හේතුවක් නොමැති නමුත්, සත්‍ය වශයෙන්ම වාර්තා වී ඇති සංඛ්‍යාව දැනට වාර්තා වී ඇති ප්‍රමාණයට වඩා බෙහෙවින් වැඩි විය හැකි බවත්, එබැවින් රෝග ලක්ෂණ පිළිබඳව ඉතා විමසිලිමත් වන ලෙස ජනතාවගෙන් ඉල්ලා සිටින බවත් ඔහු පැවසීය.
ඕස්ට්‍රේලියානු බලධාරීන් අඟහරුවාදා බ්‍රිස්බේන්හි වුහාන් සිට ආපසු පැමිණි පුද්ගලයෙකු නිරෝධායනය කර ඇත. ඔහුගේ රෝග ලක්ෂණ නිරාකරණය වන තෙක් ඔහු හුදෙකලාව සිටින බව ක්වීන්ස්ලන්ත සෞඛ්‍ය බලධාරීහු පවසනවා.
එන්නත් මගින් පාලනය
එක්සත් ජනපදයේ, ජාතික සෞඛ්‍ය ආයතනය (World Health Organization (WHO)) විසින් නව වෛරසය සඳහා එන්නතක් ලබා දීමට කටයුතු කරමින් සිටියද, සායනික අත්හදා බැලීම්වල පළමු අදියර ආරම්භ වන තෙක් අවම වශයෙන් මාස කිහිපයක් හෝ එන්නතක් ලබා ගත හැකි වන තෙක් වසරකට වැඩි කාලයක් ගතවනු ඇත.
ටෙක්සාස්, නිව් යෝර්ක් සහ චීනයේ විද්‍යාඥයින්ද එන්නතක් සඳහා කටයුතු කරමින් සිටින බව හූස්ටන්හි බේලර් වෛද්‍ය විද්‍යාලයේ එන්නත් විද්‍යාඥ පීටර් හොටෙස් පවසයි.
"අප ඉගෙන ගත් පාඩම වන්නේ කොරොන වයිරස් ආසාදන බරපතල වන අතර නවතම හා විශාලතම ගෝලීය සෞඛ්‍ය තර්ජන වලින් එකක්" යැයි හොටෙස් සීඑන්එන් වෙත පැවසීය.
වයිරසය සමාජගත වීම “ජාත්‍යන්තර අවශ්‍යතා” පිළිබඳ මහජන සෞඛ්‍ය හදිසි අවස්ථාවක් ද යන්න සහ එය පැතිරීම කළමනාකරණය කිරීම සඳහා කළ යුතු නිර්දේශ මොනවාද යන්න තීරණය කිරීම සඳහා ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය (WHO) බදාදා හදිසි රැස්වීමක් කැඳවන බව නිවේදනය කළේය.
සීඑන්එන් හි යොං සියොන්ග් සහ ඇන්ගස් වොට්සන් බීජිං වෙතින් වාර්තාකරණයට දායක වූහ.
මේ අතර කොරෝනා වෛරසය ශ්‍රී ලංකාවට ඇතුළු වීමෙ අවදානම වැළැක්වීමට කටුනායක ගුවන් තොටුපොලේද කාර්ය මණ්ඩළයද විශේෂ අවධනයෙන් පසු වන බව සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශ විසින් නිව්ස් ෆස්ට් වෙත පවසා තිබෙනවා. මේ බව පැවසුවේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ වසංගත රෝග විද්‍යා අංශයේ ප්‍රධාන වසංගත රෝග විද්‍යාඥ, වෛද්‍ය සුදත් සමරවීර මහතායි. ඔහු තවදුරටත් පැවසුවේ ඒ සඳහා චීනයේ සිට සෙම්ප්‍රතිෂ්‍යාව සහිතව පැමිණෙන ගුවන් මගීන් විශේෂ පරීක්ෂාවකට ලක් කෙරෙන බවයි.
මූලාශ්‍ර: channelnewsasia.com, edition.cnn.com
Featured image: Medscape
*theAsianparent Sri Lanka හි පල කරනු ලබන ලිපි ජාත්‍යන්තර ප්‍රකාශන හිමිකම් නීති මගින් ආරක්ෂා කර ඇත. ඔබ මෙම ලිපිය theAsianparent Sri Lanka හි අවසරයකින් තොරව පිටපත් කිරීම හෝ භාවිතා කිරීම කරන්නේ නම් ඔබට එරෙහිව මෙම නීති යටතේ නඩු පැවරිය හැකිය.
